Köy Enstitüleri Türk eğitim hayatında çok önemli yeri olan bir eğitim kurumuydu.
Savaşlardan çıkmış, genç Türkiye Cumhuriyeti’nin eğitim ordusunu oluşturan Köy Enstitüleri, köylerden gelen öğrencileri yetiştirirken, çok sayıda da aydın çıkarmıştı.
Çok özel bir eğitim sistemi olan Köy Enstitüleri ne yazık ki kısa sürdü ve siyasete kurban gitti.
Eğer Köy Enstitüleri kapanmasaydı, Türkiye çok daha ileri bir düzeyde olurdu.
Bundan kimsenin şüphesi yok.
***
Sizlere bir kitaptan söz etmek istiyorum.
“Eskişehir Yerel Tarih Araştırmaları III Yusuf Kartal Armağanı” adı altında yayınlanan bu kitapta kendini öğrencilerine adamış bir eğitimcinin anısına yayınlandı.
Eskişehir’de bir süre gazetecilik yaptıktan sonra mesleğini Ankara’da TRT’de sürdüren gazeteci dostum, can arkadaşım gazeteci Coşkun Kartal’ın Köy Enstitüsü mezunu babası Yusuf Kartal ve yine aynı okul mezunu annesi Meliha Kartal’ın hikayesini anlatan kitapta ayrıca, Eskişehir basın tarihinden, Milli Mücadele dönemindeki Eskişehir’e, Haçlı Seferlerinde Anadolu’daki haçlılara karşı mücadelenin kavşak noktası olan Dorileon Savaşlarından, Osmanlı Devleti’nin kuruluş coğrafyasının en önemli mekanları arasındaki Karacahisar’a, Eskişehir’in 19. Yüzyıldaki gündelik yaşamından Eskişehir’in eğitim tarihine uzun bir tarih yolculuğu yer alıyor.
***
Gazeteci ağbim Hüsnü Arslan ve Coşkun Kartal, Coşku’un eşi merhum gazeteci Fendiye Kartal’ın yazılarıyla Yusuf ve Meliha öğretmenin torunu, gazeteci Işık Özer’in kızı, yazar Zeynep Özer Levi’nin, Boğaziçi Üniversitesi’nde hazırladığı bir çalışma da yer alıyor.
Coşkun Kartal, kitaptaki yazısının başında, “Köy Enstitüleri deyince, Türkiye gibi 600 yıllık saltanatın ardından kurulan bir cumhuriyet ülkesinde hep bir yarım kalmış eğitim devriminin burukluğunu yaşarız. Evet, Köy Enstitüleri, köylerden gelen ve çok büyük çoğunluğunun ana-babası okuma-yazma bilmeyen binlerce köy çocuğuyla birlikte aydınlanmaya atılan yerinde bir adımdır. Ancak, bu kurumlar, aynı zamanda gerçekten karanlık içinde yaşamaktan çıkar sağlayan bir takım çevrelerin cumhuriyet düşmanı “kavgalarının” da baş hedefi olmuşlardır. Bu kitapta Eskişehir Çifteler Köy Enstitüsü’nün mezunu iki öğretmenin, babam ve annemin şahsında bir okulun öğretime açık olduğu yılların öyküsünden ziyade, köy çocuklarının enstitülere hangi koşullarda gittiklerini anımsatmaya çalıştık” diyor.
***
Köy Enstitülerinde yetişen öğretmenlerin sadece öğretmenlik değil, , bir ziraat mühendisi, bir imam, bir müzisyen, bir tiyatrocu, bir sağlıkçı, ebe, bir veteriner gibi görev yaptıklarını biliyoruz.
Bu çocukları o dönemde yok denecek kadar azının ebeveynleri tarafından ellerinden tutulup okula götürüldükleri, diğer onbinlerce çocuğun kendi imkanları ile zorlu yolculuklardan sonra okullarına kavuştukları da anlatılıyor.
***
Dorlion Yayınları’ndan çıkan ve editörlüğünü Rıdvan Aras ile Çağhan Sarı’nın yaptığı bu değerli kitaba İnsancıl Kitapevi aracılığıyla ulaşabilirsiniz.
