Havada gerçekleşen doğumlar, nadir görülen bir olay olmasına rağmen, halk arasında pek çok efsaneye konu oluyor. “Uçakta doğan bebek dünya vatandaşı olur”, “ömür boyu bedava uçuş hakkı kazanır” gibi söylentiler sıkça dile getirilse de, gerçekte vatandaşlık durumu uluslararası hukuk kurallarıyla belirleniyor.
Uluslararası hukukta “dünya vatandaşı” kavramı yer almazken, doğumla kazanılan vatandaşlık genellikle iki temel kritere dayanıyor: Doğum yeri esası (Jus Soli) ve kan bağı esası (Jus Sanguinis).
Doğum Yeri mi, Kan Bağı mı?
Bazı ülkeler vatandaşlık için doğum yerini temel alıyor. Örneğin, ABD ve Kanada gibi ülkelerde bebek, hava sahası ya da toprakları içinde dünyaya gelmişse otomatik olarak vatandaşlık kazanıyor. Ancak Fransa gibi kan bağını esas alan ülkelerde, bebeğin vatandaşlık hakkı ebeveynlerinin milliyetine göre belirleniyor.
Uçuş Halindeki Bir Doğumda Vatandaşlık Nasıl Belirleniyor?
Uçağın Bulunduğu Ülkenin Hava Sahası: Doğum, bir ülkenin sınırları ya da hava sahası içinde gerçekleşmişse, o ülkenin yasaları geçerli oluyor.
Anne ve Babasının Vatandaşlığı: Eğer ebeveynlerden biri, kan bağı esasını benimseyen bir ülkenin vatandaşıysa, bebek bu ülkenin vatandaşı olabiliyor.
Uçağın Kayıtlı Olduğu Ülke: Uluslararası sularda doğum gerçekleşmişse, bebeğin vatandaşlığı uçağın bağlı olduğu ülke üzerinden değerlendirilebiliyor.
Efsaneler Gerçeği Yansıtmıyor
Halk arasında sıkça dile getirilen “uçakta doğan bebek tüm ülkelere vizesiz girebilir” ya da “ömür boyu bedava uçuş hakkı kazanır” gibi iddialar doğru değil. Ancak bazı havayolu şirketleri, uçaklarında doğan bebeklere jest olarak sınırlı süreli bedava uçuş hakkı tanıyabiliyor.
Örnek Bir Senaryo
ABD vatandaşı bir annenin, Fransa hava sahasında doğum yaptığını varsayalım. Fransa kan bağını esas aldığı için bebeğe vatandaşlık hakkı tanımazken, bebek ebeveyninin ABD vatandaşı olması sayesinde bu ülkenin vatandaşlığını kazanabilir.
Kural Uluslararası Hukuka Dayanıyor
Gökyüzünde dünyaya gelen bebeklerin vatandaşlığı, olayın gerçekleştiği yer ve ebeveynlerinin vatandaşlığı gibi faktörlere bağlı olarak değişiyor. Her ne kadar uçakta doğum efsanelerle süslenmiş olsa da, gerçekler uluslararası hukuk kurallarına ve ülkelerin yasal düzenlemelerine dayanıyor.
