Türkiye Cumhuriyeti Devletinin kurucusu, Cumhurbaşkanımız ve başkomutanımız Mareşal Mustafa Kemal Atatürk’ün Eskişehir anılarıyla, Eskişehir ziyaretleriyle ve Eskişehir’de yapmış olduğu askeri-siyasi çalışmalarıyla ilgili MIH sütunlarında zaman zaman siz değerli okurlarımıza bilgi veririm.
*
Bugün, Atatürk’ün, Eskişehir’e yapmış olduğu ziyaretleri ve ziyaretlerin içeriğini kısaca aktaracağım.
Birazdan okuyacağınız bilgileri, Kültür ve Turizm Bakanlığı Eskişehir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nden edindiğimi özellikle vurgulamak istiyor, müdürlük yetkililerine ilgilerinden dolayı teşekkür ediyorum.
*
Resmi kayıtlara göre Atatürk, Eskişehir’i, tam yirmi iki kez ziyaret etmiş.
Ziyaretleri sırasında, çok önemli kararlara imza atmış, çeşitli bilgiler toplayarak Eskişehir’in kalkınmasına ilişkin çalışmalar başlatılması talimatını vermiş, ordunun moralini yükseltmek için sık sık cepheleri teftiş etmiş.
Mesela…
Güney ve Batı Cephesini birleştirmiş, İsmet İnönü’nü cephe komutanı yapmış.
Mesela…
Çerkez Ethem’le İsmet İnönü arasındaki sorunu çözmek için müdahale etmiş.
Mesela…
Tarım, Orman ve Hayvancılık alanında araştırmalar yapmış. Bu noktada Atatürk’ün sorusu üzerine dönemin Orman Müdürü Arif Bey’in, “Şehrimizde 225 bin hektar orman vardır” dediğini biliyoruz. Peki, bugün itibariyle Eskişehir’deki Orman alanı hangi boyuta ulaşmış? Eskişehir Orman Bölge Müdürlüğü’nden aldığım bilgiye göre, 2023 itibariyle, 410 bin hektar orman alanımız var.
Mesela…
Halk Fırkası’nı kurma konusunda bilgiler vermiş.
*
Bir ziyaretinde ise...
Kalabak suyuna, adının verilmesi teklif edilmiş.
Ancak Atatürk, bu teklifi kabul etmemiş.
*
Sizi daha fazla bekletmeyeyim…
*
İşte, Mustafa Kemal Atatürk’ün Eskişehir teşrifleri…
*
İLK TEŞRİFİ/Yunan Taarruzu
21 Haziran 1920 günü saat 11.00'de, beraberinde Milli Savunma Bakanı Fevzi Çakmak ve Genelkurmay Başkanı İsmet İnönü ile tren istasyonuna geldi. Yunan taarruzunun aldığı vaziyeti, sınıf arkadaşı ve Batı Cephesi Komutanı Ali Fuat Cebesoy ile burada görüştüler. Aynı gece de Ankara'ya hareket ettiler.
*
İKİNCİ TEŞRİFİ/Batı Cephesini inceledi
Yunan taarruzlarının devam ettiği günlerde, Milli Savunma Bakanı Fevzi Çakmak ile 12. Kolordu Komutanı Fahrettin Altay, bazı komutanlar ve 20 kadar milletvekili ile 27 Temmuz 1920 akşamı trenle Eskişehir İstasyonu'na geldi. Gezinin amacı, cephelerin ziyaret edilerek kuvvetlerin yerinde incelenmesi, ihtiyaçların tespiti, cephede savaşan askerlerin morallerinin güçlendirilmesiydi. Trenden iner inmez, heyetle birlikte doğruca Batı Cephesi Karargâhına giderek Ali Fuat Paşa ile görüştükten sonra Bilecik'e hareket etti. Bilecik'ten Pazarcık'a, sonra sırasıyla Karaköy'e, Ertuğrul'a geçti ve artından Eskişehir'e tekrar döndü. Ali Fuat Paşa ile birkaç saat görüştükten sonra Afyon'a, oradan da Uşak'a geçti.
*
ÜÇÜNCÜ TEŞRİFİ/Askerlerle bayramlaştı
27 Ağustos 1920'de Kurban Bayramı'nın birinci günü, Batı Cephesi'ni bir daha teftiş etmek ve askerlerle bayramlaşmak üzere Eskişehir'e geldi. 28 Ağustos’ta, beraberindeki heyetle Afyon'a hareket etti.
*
DÖRDÜNCÜ TEŞRİFİ/Çerkez Ethem…
4 Aralık 1920’de düzenli bir kuvvet olan Garp cephesi Komutanı İsmet İnönü ile başıbozuk bir çete kuvvetini komuta eden Çerkez Ethem'in arasını bulmak üzere görüşmeler yaptı ve 5 Aralıkta Bilecik'e hareket etti.
*
BEŞİNCİ TEŞRİFİ/Karargahta kaldı
Atatürk hem savaş meydanlarını görmek hem de Garp Cephesinin ihtiyaçlarını tespit etmek üzere 11 Şubat 1921 sabahı Eskişehir'e geldi. Geceyi karargahta çalışarak geçiren Atatürk, 12 Şubat'ta Birinci İnönü savaşının geçtiği yerleri tetkik etti. 13 Şubat 1921'de Ankara'ya döndü.
*
ALTINCI TEŞRİFİ/Cepheleri birleştirdi
2 Mayıs 1921'deki gelişinde, Güney ve Batı Cephesinin birleştirilmesi konusu karara bağlandı. Komutanlığına da İsmet İnönü’yü getirdi. 3 Mayıs 1921'de Ankara'ya hareket etti.
*
YEDİNCİ TEŞRİFİ/Zübeyde Hanım’ın ölüm haberi…
15 Ocak 1923'te Eskişehir'e geldi. Çeşitli heyetleri kabulünden sonra Özel İdare Salonu'nda yeni hükümet şekli ve siyaseti, Hakimiyet-i Milliye, Halifelik Makamı, Halk Fırkası’nı kurma gibi konularda bilgi veren bir konuşma yaptı. Odasına geçtiği sırada, İzmir'den annesi Zübeyde Hanım'ın ölüm haberini aldı.
*
SEKİZİNCİ TEŞRİFİ/Latife Hanım
Türk Murahhas Heyetiyle görüşmek üzere 19 Şubat 1923 günü Latife Hanım ile birlikte Eskişehir'e geldi. Görüşmeler neticesinde aynı gün Ankara'ya hareket etti.
*
DOKUZUNCU TEŞRİFİ/Şehrin sorunları…
Afyon'dan Kütahya yolu ile 24 Mart 1923 akşamı Eskişehir'e eşiyle birlikte geldi. Atatürk, Eskişehir Heyetiyle Eskişehir sorunlarını görüştü. Saat 21.00'e doğru Ankara'ya hareket etti.
*
ONUNCU TEŞRİFİ
(Atatürk'ün Sonbahar Gezisi) 29 Ağustos 1924 günü Ankara'dan kalkan tren gece 1.30'da Eskişehir 'e vardı. İstasyon binasında bir saatlik görüşmeler yapıldı. Hemen sonrasında Afyon'a gitmek üzere ayrıldı.
*
ON BİRİNCİ TEŞRİFİ
20 Eylül 1925de Ankara'dan hareket eden trenin ilk durağı 21 Eylül sabahı Eskişehir oldu. İstasyonda yarım saate yakın görüşmeler yaptı ve İzmit'e hareket etti.
*
ON İKİNCİ TEŞRİFİ
Atatürk Ankara'dan İstanbul'a giderken tren, 1929’da, 5 Ağustos’u 6 Ağustos’a bağlayan gece Eskişehir'de durdu. Görüşmeler yaptı ve İstanbul'a hareket etti.
*
ON ÜÇÜNCÜ TEŞRİFİ
Atatürk Ankara'da Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti toplantısından sonra İstanbul'a geçerken 20 Temmuz 1931 gecesi tren Eskişehir İstasyonuna indi.
*
ON DÖRDÜNCÜ TEŞRİFİ/Stratejik alanları denetledi
Atatürk, 1933 yılına yeni bir yurt gezisiyle girmişti. İlk durak, 16 Ocak'ta Eskişehir'di. Kolordu Karargahı’nı, Valiliği, Belediyeyi ziyaret etti. Öğleden sonra Şeker Fabrikasının yerini, Hava Meydanını, Eskişehir Lisesini ve Tayyare Karargahı’nı da ziyaret ettikten sonra Derince'ye doğru hareket etti.
*
ON BEŞİNCİ TEŞRİFİ
Atatürk Ege bölgesindeki birliklerini denetimden Ankara'ya dönerken 16 Nisan 1934'de Eskişehir istasyonunda bir saat kaldı.
*
ON ALTINCI TEŞRİFİ/1. Tayyare Alayı için geldi
1.Tayyare Alayını ve Okulunu yerinde görmek ve denetlemek üzere, Atatürk, 9 Haziran 1936'da İstanbul'dan Eskişehir'e hareket etti. İncelemelerinden sonra Ankara'ya döndü.
*
ON YEDİNCİ TEŞRİFİ
İran Şehinşahı Rıza Pehlevi Atatürk'ü ziyarete 16 Haziran 1934 günü gelmişti. 4 gün Ankara'da konuk ettikten sonra Şah ile birlikte İzmir'e gitmek üzere Ankara'dan hareket ettiler ve 21 Haziran 1934 günü Eskişehir'e uğradılar.
*
ON SEKİZİNCİ TEŞRİFİ/Hatay meselesini görüştü
Atatürk 1937 yılına Hatay meselesi ile girmişti. Konya'ya giderken yolu üzerinde Eskişehir'de bu konuyla ilgili görüşmeler yapacaktı. 6 Ocak 1937 sabahı İstanbul'dan Eskişehir'e hareket etti. Akşam saatlerinde Konya'ya hareket etti.
*
ON DOKUZUNCU TEŞRİFİ/Orduevinde görüşme
Hatay çalışmalarını İstanbul'da sürdürmek üzere 9 Ocak 1937 günü Ankara'dan Eskişehir'e hareket etti. Orduevinde subaylarla toplantı yaptı. 10 Ocak’ta sabaha karşı İstanbul'a hareket etti.
*
YİRMİNCİ TEŞRİFİ/Halkı selamladı
Atatürk, 4 Haziran 1937 gecesi Eskişehir garına trenle geldi. Bulunduğu vagonda, onu karşılayanlarla görüşmeler yaptı, halkı selamladı ve İstanbul'a hareket etti.
*
YİRMİ BİRİNCİ TEŞRİFİ/İçme suyu sorunu çözüldü
Atatürk 12 Kasım 1937 günü Ankara'dan hareketle bir Doğu Anadolu gezisine çıktı. 20 Kasım tarihinde Eskişehir'de oldu. Bu arada içme suyunun halledilmiş olmasından memnuniyetini dile getirdi ve Eskişehir'e ayrıca geleceğini söyleyerek Ankara'ya hareket etti.
*
YİRMİ İKİNCİ TEŞRİFİ/Kalabak…
Atatürk, Yalova'da dinlenmek üzere Ankara'dan İzmit'e giderken 20 Ocak 1938 günü Eskişehir garında durdu. Eskişehir heyetiyle görüşmelerde bulundu. Kalabak Suyuna adının verilmesi durumunu kabul etmedi. Yalova'ya gitmek üzere İzmit'e hareket etti.
*
Yazımın başında da ifade ettiğim gibi…
Mustafa Kemal Atatürk’ün Eskişehir anılarıyla, Eskişehir ziyaretleriyle ve Eskişehir’de yapmış olduğu askeri-siyasi çalışmalarıyla ilgili zaman zaman siz değerli okurlarımızı bilgilendirmeye devam edeceğim.
