ARİF ANBAR SORUYOR
ARSLAN İLE ÖZCAN YANITLIYOR:
HAFTANIN SORUSU: 2018 genel seçimlerinde uygulanan seçim sistemiyle, 2023 genel seçimlerinde uygulanacak olan yeni seçim sistemi arasındaki fark nasıl açıklanabilir? Bu konuyu, seçim tarihiyle ilgili yapılan tartışmalar üzerinden nasıl değerlendirirsiniz?
İBRAHİM ARSLAN - Eskişehir Büyükşehir Belediyesi CHP Meclis Üyesi
İktidar siyasi mühendislik projeleri yapıyor!
Anayasanın 77’inci maddesi; “TBMM ve Cumhurbaşkanlığı (CB) seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır.”
CB Seçim Kanununun 3’üncü maddesi; “CB ve TBMM seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır. CB ve TBMM’nin görev sürelerinin dolmasından önceki son Pazar günü oy verme günüdür. Görev süresi, birlikte yapılan bir önceki seçim tarihi esas alınarak belirlenir. Oy verme gününden geriye doğru hesaplanacak altmış günlük sürenin ilk günü seçimin başlangıç tarihidir.”
Milletvekilliği (MV) Seçim Kanununun 6’ıncı maddesi ise; “TBMM’nin seçimleri beş yılda bir CB seçimi ile birlikte aynı gün yapılır. Bir önceki seçimin yapıldığı tarihten itibaren beş yılın dolmasından önceki son Pazar günü oy verilir. Oy verme gününden geriye doğru hesaplanacak altmış günlük sürenin ilk günü seçimin başlangıç tarihidir.” hükümlerindedir.
Bir önceki seçim 24 Haziran 2018 tarihinde yapıldığına göre yukarıda belirtilen hükümler uyarınca normal seçim tarihi 18 HAZİRAN 2023 PAZAR günü, YSK tarafından açıklanacak seçimin başlangıç tarihi ise 20 Nisan 2023'tür.
SEÇİMLERİN YENİLENMESİ, ERKEN SEÇİM ve SEÇİM TARİHİNİN GÜNCELLENMESİ(!) KONUSU
Yukarıda da belirttiğim üzere Anayasa, CB ve MV Seçim Kanunlarına göre normal Seçim tarihi 18 Haziran 2023’tür. Bu tarihin dışında belirlenecek her türlü seçim tarihi, SEÇİMLERİN YENİLENMESİ ve/veya ERKEN SEÇİM olarak nitelendirilmek zorundadır. Anayasa ve Seçim kanunlarımızda “Seçim tarihinin güncellemesi” gibi bir kavram yer almamaktadır.
Anayasanın 116’ncı maddesi; “TBMM, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde TBMM genel seçimi ile CB seçimi birlikte yapılır. CB’nın seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde, TBMM genel seçimi ile CB seçimi birlikte yapılır.”
CB Seçim Kanununun 3’üncü maddesi; ”Seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi hâlinde bu karar kırk sekiz saat içinde Resmî Gazete’ de yayımlanarak ilân olunur. Bu kararın verildiği günden sonra gelen altmışıncı günü takip eden ilk Pazar günü CB ile TBMM genel seçimi birlikte yapılır.”
MV Seçim Kanununun 8’inci maddesi ise; “Seçim dönemi bitmeden önce, seçimin yenilenmesine TBMM veya CB’nınca karar verilmesi halinde, durum Bakanlar Kurulu tarafından kırk sekiz saat içinde ilan olunur. Yenileme kararı TBMM tarafından verilmişse Meclis, seçimin yapılacağı tarihi de belirler. Yenileme kararının CB’nınca verilmesi halinde, bu kararın verildiği günden sonra gelen doksanıncı günü takip eden ilk Pazar günü oy verilir.” hükümleri yer almaktadır.
Bu düzenlemelere göre seçim tarihinin değiştirilebilmesi ancak TBMM’ de en az 360 milletvekilinin evet demesi ya da CB tarafından seçim tarihinin belirlenerek seçimlerin yenilenmesine karar vermesiyle olanaklıdır.
Cumhur İttifakına bağlı AKP+MHP+BBP’nin milletvekili sayısı 335’dir. Dolayısıyla muhalefetin onay ve desteğini almadan TBMM de seçim tarihi değişikliğinin olmayacağı ortadadır. Millet ittifakına mensup partiler, seçimin 6 Nisan 2023 tarihinden öncesi olmak şartıyla destek verebileceklerini ilan etmişlerdir.
O halde kamuoyunda AKP sözcülerinin dillendirdiği 14 Mayıs tarihinde seçim yapılabilmesinin tek yolu MV Seçim Kanununun 8’inci maddesi 2’inci fıkrası uyarınca (90 gün şartı) CB tarafından 12 Şubat 2023 tarihinde seçimlerin 14 Mayıs’ta yapılacağına dair karar almasıyla mümkün olacaktır.
MV Seçim Kanununun 9’uncu maddesi hükmü gereğince sürelerin tespitinde YSK yetkili olduğu için 90 günlük sürenin 60 güne çekilmesi durumunda ise CB’nın karar alacağı tarih yaklaşık 15 Mart 2023 olmak durumundadır.
CUMHURBAŞKANI'NIN TEKRAR ADAY OLABİLME KONUSU
Anayasanın 101’inci maddesi; “CB’nın görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa CB seçilebilir.
116’ıncı maddesi ise; “CB’nın ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, CB bir defa daha aday olabilir.”
CB Seçim Kanununun 3’üncü maddesi ise; “Bir kimse en fazla iki defa CB seçilebilir. Ancak CB’nın ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi hâlinde, CB bir defa daha aday olabilir.”hükümlerindedir.
Yürürlükteki CB Seçim Kanunu 26 Ocak 2012 tarih ve 28185 sayılı ResmiGazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 25 Nisan 2018 tarihinde yapılan düzenlemelerde, kanunun “ Bir kimse en fazla iki defa CB seçilebilir” hükmüdeğiştirilmeyerek eski madde metni aynen korunmuştur. Diğer yandan CB Hükümet Sistemine geçişten önce CB seçilen kişinin dönemini düzenleyen herhangi bir geçici madde de kanuna eklenmemiştir. Aynı durum Anayasamızda da geçerlidir.
CB; 10 Ağustos 2014 tarihinde yapılan seçimde birinci, 24 Haziran 2018 tarihinde yapılan seçimde ise ikinci kez CB seçilmiştir. Anayasa ve Seçim Kanunlarımıza göre tekrar aday olabilmesinin tek koşulu ancak TBMM tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesiyle mümkündür.
Muhalefet partileri, seçimlerin ancak 6 Nisan tarihinden önce yapılması durumunda yenileme kararına destek verecekleriniaçıkladıklarına göre CB’nın tekrar aday olabilmesi ancak 6 Nisan’dan önce seçimlerin yapılmasıyla olanaklı hale gelmiştir.
SEÇİM KANUNUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİK KONUSU
16 Mart 2018 tarih ve 30362 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ve ilk kez 24 Haziran 2018 tarihinde yapılan seçimlerde uygulanan seçim kanununda ki değişikliklerle ittifak kavramı seçim mevzuatımıza girmiş, milletvekili dağılım hesaplamasında çift d’hont sistemi uygulanmıştır.
Yani 2018 yılında yapılan seçimde illerin milletvekili dağılımı önce ittifakların toplam oylarına göre dağıtılmış, ardından partilerin çıkaracağı mv sayısı ise ittifak içinde yer alan partilerin geçerli oylarına göre ikinci kez hesaplanarak belirlenmiştir.
Ancak 6 Nisan 2022 tarih ve 31801 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan seçim kanunundaki değişikliklere göre çift d’hont sisteminden vazgeçilerek, milletvekili dağılım hesaplamasında tekrar tek d’hont sistemine dönülmüştür. Yani bu değişikliğe göre illerdeki milletvekili dağılımının hesaplanması, doğrudan partilerin aldığı oylara göre hesaplanacaktır.
Anayasanın 67’inci maddesi 6’ıncı fıkrası; “Seçim Kanunlarında yapılan değişiklikler, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz” hükmüne göre seçim kanununda yapılan değişiklikler ancak 6 Nisan 2023 tarihinden sonra yapılacak seçimde uygulanabilecektir.
Peki, ne olmuştur da, milletvekili dağılım hesaplamasında 4 yıl önce çift d’hont sistemini getiren aynı Cumhur ittifakı koalisyon iktidarı, tekrar eski sisteme dönme ihtiyacı hissetmiştir?
Yaptığım seçim analizlerime göre yeni seçim kanununun 24 Haziran seçim sonuçlarına (yurtiçi oylar) uygulanması durumunda, CHP’nin 19, İYİ Partinin ise 6 milletvekili daha az, AKP’nin 16, MHP’nin 6, HDP’ nin ise 3 milletvekili daha fazla çıkarması sonucuyla karşılaşıyoruz.
Özellikle Adıyaman, Afyon, Aksaray, Aydın, Elazığ, Erzurum, İstanbul 1 ve 2’inci bölgeler, Karabük, Karaman, Kars, Kastamonu, Kırıkkale, Konya, Kütahya, Nevşehir, Niğde, Osmaniye, Ordu, Sinop, Sakarya, Samsun, Şanlıurfa, Trabzon ve Yozgat (24 il) illeri başta olmak üzere bunlara ilave olabilecek bazı şehirlerle birlikte 30-35 civarında ilin milletvekili dağılımının, seçim kanununda yapılan değişiklikler sonucunda iktidar lehine etkilenmesi büyük olasılıktır.
Yazının uzaması nedeniyle seçim kanununda yapılan değişiklikler içinde yer alan ve seçime doğrudan etki edecek; il-ilçe seçim ve sandık kurullarının oluşumu, seçmen kütükleri, partilerin seçimlere tek başına ve/veya ittifak içinde girmeleri, farklı partilerin ve/veya üyelerinin diğer partilerin listelerinden aday gösterilmeleri, bazı illerde ve/veya ülke genelinde ortak listelerle seçime katılma, HDP’ nin kapatılma davasının nasıl sonuçlanacağı ve seçim sonuçlarına olası yansımaları, yayın, propaganda ve seçim yasaklarından CB’nın bağışık tutulması, ülke barajı vb. konulara ne yazık ki değinemiyorum.
Hem CB seçimini, hem de parlamentoda çoğunluğu kaybedeceğini anlayan iktidar, kendisine maksimum yararı sağlayacak siyasi mühendislik projeleri yapmakla meşgul.
Ancak korkunun ecele faydası yok!
Yapılacak olan seçimde aziz milletimizin, cesaretle ayağa kalkarak gereken cevabı sandıkta vereceğine yürekten inanıyorum.
MURAT ÖZCAN - Eskişehir Büyükşehir Belediyesi AK Parti Meclis Üyesi
Aday listeleri her zamankinden daha önemli!
Seçim atmosferine girmekle kalmayıp seçim tarihi de belli olmuştur. Sayın Cumhurbaşkanımızın açıklamasına göre 14 Mayıs seçim günü olarak belirlenmiştir. Eğer meclis seçim gününü 14 Mayıs olarak belirlemezse Cumhurbaşkanımız yetkisini kullanarak 10 Mart’ta seçim gününü 14 Mayıs olarak açıklayacağını duyurdu.
SEÇİMİN BİR AY ÖNE ALINMASINI NEDENLERİ
Birtakım çevreler bunu bir erken seçim ilanı olarak göstermeye çalışsa da seçimin normal tarihinden 1 ay öne alınması olduğu aşikardır. Takdir edersiniz ki seçim tarihinden 1 ay önce yapılan bir seçim erken seçim olamaz. Seçimin 1 ay öne alınmasının nedenleri de izah edilmiştir. Haziran ayının Kurban Bayramına denk gelmesi dolayısıyla da Hac mevsimi olduğu ayrıca üniversite yerleştirme sınavlarının bu ayda yapılacağı üstelik okulların tatil dönemine denk gelmesi, tatil ve memlekete dönüş programlarının halkımız tarafından yapıldığı bir ay olması bu kararın alınmasında etkili olmuştur. Zaten muhalefetin bir yıldan beri erken seçim talebi olduğundan seçimlerin 1 ay geriye alınmasının onlar açısından da bir sorun olacağını düşünmüyoruz.
SEÇMENİ İLGİLENDİREN EN ÖNEMLİ DETAYLAR
Seçim kanunundaki değişiklikler yapıldığı için hukuken 6 Nisan’dan önce bir seçim yapılması teknik olarak zaten mümkün gözükmüyor. Çünkü 6 Nisan’dan sonra yeni seçim kanunu yürürlüğe gireceği için ancak bu tarihten sonra yeni kanunla bir seçim yapılabilir. 2839 sayılı milletvekili seçim kanununda bazı değişiklikler yapılmış, 31801 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmış, 7393 sayı ile 6 Nisan'dan itibaren yürürlüğe girmiştir. Yapılan değişiklikler içerisinde birçok detay olmasına rağmen birçoğu YSK’yı ilgilendiren usullerle alakalıdır. Fakat halkımızı ve seçmenimizi ilgilendiren en önemli detayları açıklamak isterim. Bilindiği üzere yıllardır tartışma konusu olan %10 seçim barajı %7’ye düşürülmüştür. Partiler ittifak içerisinde olsalar dahi kendi amblemleri ile seçime girerseler Türkiye'deki seçim bölgelerinde %7 seçim barajını aşarak ancak milletvekili seçilme hakkı kazanacaklardır. Bir diğer önemli değişiklik 2839 sayılı kanunun 34. maddesinde yapılmıştır. Yani 'ittifakların' ibaresi 'ittifakları olan partiler' şekliyle değiştirilmiş barajı geçtiği takdirde seçim çevrelerinde milletvekili hesabı ve dağılımı, ittifak içerisinde yer alan her bir partinin bu seçim çevresinde almış olduğu oy sayısı dikkate alınarak üçüncü fıkra hükümlerine göre yapılır ibaresi getirilmiştir.Bu değişiklerle beraber bir partinin milletvekili çıkarabilmesi için %7 Türkiye barajını aşmış olması aynı zamanda ittifak oyundan bağımsız kendi partisinin o şehirde milletvekilliği çıkartabilecek oyu alması gerekecek. Yani ittifakta artan oylar artık ittifakın az oy almış üyesine aktarılmayacak. Bu kanun değişikliğinden sonra barajı geçmekte endişesi olan herhangi bir parti ittifakın büyük ortağının partisinde aday olarak gösterilmek durumunda kalabilir. Şehirlerde barajı geçmiş olmalarına rağmen artan oylardan faydalanamayacak herhangi bir parti ya oyunu artırmak için formüller bulmak zorunda ya da bölgesel olarak ittifak içindeki başka bir partiden kontenjan aday olarak seçime girmek zorunda kalacaktır.
ADAY LİSTELERİ HER ZAMANKİNDEN DAHA ÖNEMLİ
Türkiye genelinde Cumhurbaşkanı seçimi aday odaklı olduğu gibi şehirlerde de milletvekili seçimlerinin aday odaklı olacağı görülmektedir. Cumhurbaşkanı seçimi kadar meclis çoğunluğunun da önemli olduğu bu sistemde aday listeleri her zamankinden daha fazla önem arz etmektedir. Şehir odaklı ve şehrin önemsediği listelerin ön plana çıkacağı bir seçim atmosferine giriyoruz. 20 yıldır bir çok seçimi kazanan ciddi bir seçim tecrübesi olan AK Partimizin ve Cumhur ittifakının halkımızın teveccüh göstereceği en iyi listeleri yapacağına dair güvenimiz tamdır.
MİLLET İTTİFAKININ ARASINDA MUTABAKAT YOK
Cumhur ittifakının adayı yıllar önce Recep Tayyip Erdoğan olarak ilan edilmişken millet ittifakı adayının hala belirlenmemiş olması ciddi bir handikaptır. Seçime 3 ay kala 6’lı masa ve bileşenlerinin aday konulu toplantının Şubat’ta yapılacağını açıklaması siyaseten bir garabettir. 6’lı masanın 1 yıldır süren toplantılarında millet ittifakının başkan adayı konuşulmamış da ne konuşulmuş anlaşılabilir gibi değil. Bahane olarak "erken açıklamak adayımızı yıpratır" denmişti. Bu bahane bile ayrıca bir tartışma konusu olabileceği gibi asıl sebebin aralarında Cumhurbaşkanı adayı olarak bir mutabakat olmadığı net bir şekilde görülmektedir. Bu tarihten sonra da bir mutabakat sağlanıp sağlanmayacağı da netleşmiş gözükmüyor. Sayın Kemal Kılıçdaroğlu'nun, partisi açısından adaylığına kesin gözüyle bakılsa da ittifak içerisinde görüşün öyle olmadığı açıkça görülmektedir. Bir parti genel başkanı benimle misiniz diye kendi teşkilatına soruyorsa, ittifakın diğer genel başkanları Belediye Başkanlarını aday yapma gayretine düşüyorsa, anlaşılan odur ki daha aday konusunda bile bir ittifak içerisinde değiller.
CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN VE AK PARTİ TEŞKİLATLARI SEÇİME HAZIR
AK Parti olarak bizde bir seçim biter öbür seçime hemen hazırlık yapılır. Cumhurbaşkanı adayımız Recep Tayyip Erdoğan lider olarak ve Genel Başkanlığını yaptığı AK Parti teşkilatları, seçime en hazır durumda gözükmektedir. Seçimleri sabırsızlıkla bekliyoruz. Halkımıza saygılarımızla...
