Dünya Bankası'nın 2023 verilerine göre, her yıl üretilen 2,1 milyar ton katı atığın yalnızca yüzde 33'ü yönetilebiliyor. Bu oranla devam edilirse, 2050 yılı itibarıyla dünya genelinde 3,4 milyar ton atık üretileceği tahmin ediliyor.
Atıkların çevreye olan olumsuz etkileri arasında plastiklerin yakılması sonucu ortaya çıkan karbon salımı ve bunun iklim değişikliği üzerindeki etkileri öne çıkıyor. Prof. Dr. Ardalı, atıkların, ormansızlaşma ve biyoçeşitlilik kaybına neden olduğunu belirterek, "Kontrolsüz atıklar ormanları, nehirleri ve doğal yaşamı tehdit ediyor. Hayvanlar, plastikleri tüketerek zarar görmekte ve ölmektedir," dedi. Ayrıca, atık sahalarındaki zehirli gazların ve ağır metallerin çevreye yayılması da sağlık açısından ciddi tehlikeler oluşturuyor.
Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) verilerine göre, 2023'te dünya genelinde 500 milyon tonun üzerinde plastik kullanıldı ve bunun 400 milyon tonu atık haline geldi. Çin, 37,6 milyon tonla en fazla plastik kullanan ülke olurken, ABD ve Hindistan takip etti. Türkiye ise 938 bin tonla 34. sırada yer aldı.
Prof. Dr. Ardalı, özellikle plastiklerin geri dönüşüm sürecinin zor olduğunu ve tüm plastik atıkların geri dönüştürülemeyeceğini belirtti. Dünya genelinde üretilen atığın yaklaşık yüzde 12'si plastik atıklardan oluşuyor ve bunun büyük bir kısmı çevreye karışıyor.
Sıfır Atık ve Depozito Yönetim Sistemleri Çözüm Olabilir
Prof. Dr. Ardalı, atık yönetimi noktasında Türkiye'de başlatılan Sıfır Atık Girişimi ve Depozito Yönetim Sistemini önemli adımlar olarak değerlendirdi. Bu sistemlerin, atık miktarını azaltarak geri dönüşümü artırma potansiyeline sahip olduğunu söyledi. Ayrıca, plastik poşet kullanımının ücretlendirilmesinin de atık yönetimi açısından büyük bir müdahale olduğunu belirtti.
Atıkların Sağlık Üzerindeki Etkisi
Atıkların çevre ve sağlık üzerindeki etkilerine de dikkat çeken Prof. Dr. Ardalı, plastiklerin parçalanarak mikroplastik haline gelmesinin ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceğini ifade etti. "Mikroplastikler, vücudumuza veya canlıların bünyesine girerek metabolizmamızı bozmakta ve hastalıklara neden olmaktadır," dedi.
Sıfır Atık Kültürüne Geçiş
Atık mevzuatında öncelikli olarak atık oluşumunun önlenmesine yönelik düzenlemelerin yapılması gerektiğini belirten Ardalı, sıfır atık yaşam şeklinin benimsenmesi için uygun altyapının oluşturulması gerektiğini vurguladı.
Çözüm İçin İşbirliği ve Altyapı Geliştirilmesi
Atık yönetiminin sadece yerel bir mesele olmadığını, küresel bir tehdit haline geldiğini belirten Prof. Dr. Ardalı, dünya çapında atıkların yönetilmesi için güçlü bir işbirliği ve altyapı geliştirilmesi gerektiğini sözlerine ekledi.