Vitaminlerin çoğu vücutta üretilemez ve dışarıdan alınması gerekir ancak D vitamini vücutta sentezlenebilir. Deride, uygun dalga boyundaki yeteri miktarda güneş ışığı altında kolesterol adı verilen öncül maddeden üretilir. Daha aktif formuna dönüştürülmesi için böbrekte ve karaciğerde belli aşamalardan geçer. Aktif formuna dönüştükten sonra etkisini gösterir.
D Vitamini Ne İşe Yarar ?
D vitamini, bağırsaklardan kalsiyum emilimini artırır ve kemiklerin mineralizasyonunda rol oynar. Hücre büyümesi ve farklılaşmasında da görev alır. Bağışıklık sisteminin düzenlenmesinde ve inflamasyonu (iltihaplanma) azalttığına yönelik çalışmalar vardır.
D Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur ?
Vücudun ihtiyacı olan D vitaminin çoğu, deride güneş ışığı etkisi altında sentezlenir. Bunun yanında tüketilen besinlerden de D vitamini ihtiyacının bir kısmı karşılanır. Vitamin D yönünden zengin olan besinler:
- Balık yağı
- Kırmızı et
- Yumurta sarısı
- Süt ve süt ürünleri
- Vitaminlerle zenginleştirilmiş ürünler(kahvaltılık mısır gevreği gibi)'dir.
- Normal D Vitamini Kaç Olmalıdır ?
Ölçülen serum hidroksi-25 D vitamini düzeyinin 12 ng/ml olması D vitamini eksikliği olarak kabul edilir. Çocuklarda 12-20 ng/ml D vitamini düşüklüğü olarak kabul edilirken yetişkinlerde 30 ng/ml düzeyinin altı düşük olarak kabul edilir. Serum düzeyinin 100-150 ng/ml ve üzerinde olması ise intoksikasyon yani aşırı D vitamini konsantrasyonunu gösterir.
Günlük D Vitamini İhtiyacı Ne Kadardır?
- 0-1 yaş aralığı için gerekli miktar 400 IU (International Unit),
- 1-70 yaş aralığı için gerekli miktar 600 IU,
- 70 yaşından büyük bireyler için ise gerekli miktar 800 IU olarak önerilir.
Yeterince güneş ışığı alan ve düzenli beslenen bireylerde D vitamini eksikliği olma ihtimali düşüktür. Ancak büyüme ve gelişme hızının fazla olduğu çocukluk ve ergenlik çağlarında, gebe ve emziren kadınlarda D vitaminine ihtiyaç artabilir. Bu gibi durumlarda günlük yeterince vitamin alındığından emin olunmalı, gerekirse bir uzmanla görüşerek vitamin takviyesi yapılmalıdır.
D Vitamini Eksikliğinde Görülen Hastalıklar Nelerdir ?
D vitaminin serum düzeyinin 12 ng/ml altında olması eksiklik olarak nitelendirilir. Hastada eksikliğin derecesi ve hastanın yaşı ortaya çıkan belirtiler açısından belirleyici olmaktadır. D vitamini eksikliğinin sebep olduğu durumlar şöyledir:
Raşitzm (rikets): Çocuklarda kemikte büyümeyi sağlayan kıkırdak dokunun mineralizasyonun düzgün olmamasıdır. D vitamininin yeterli seviyede olmaması, bağırsaktan kalsiyum emilimini azaltır. Buna bağlı olarak da gelişme döneminde kalsiyum ve fosfor mineralleri yardımıyla kemikleşmesi gereken kıkırdak doku bu dönüşümü gerçekleştiremez. Büyüme duraklar. Uzun kemiklerde eğrilmeler görülür. Riketsin kemik dışında bulguları da vardır. Kandaki kalsiyum konsantrasyonun düşüklüğüne bağlı ciddi sorunlar oluşabilir. Riketsin tanısında kanda kalsiyum, fosfor, ALP (alkalen fosfataz) düzeylerinin ölçülmesi, el bilek grafisi çekilmesi kullanılabilecek yöntemlerdendir. Çocukluk çağında fark edilip tanı koyulması gereken bir hastalıktır. Tedavi edilmediği takdirde kalıcı iskelet deformitelerine, kemik iliğinin yeterli olmamasına bağlı anemi gibi durumlara yol açabilir.
Osteomalazi: Riketsin yetişkin formu gibi düşünülebilir. Kemikte büyüme tamamlandıktan sonra meydana gelen mineralizasyon bozukluklarını kapsar.
Sık enfeksiyon geçirme: D vitamini bağışıklık sisteminin düzenlenmesinde rol oynadığından eksikliğinde kişi enfeksiyonlara açık hale gelmektedir.
Kemik ve sırt ağrısı: Vitamin D eksikliği olan kişilerde bacak, kaburga ve eklemlerde yer alan kemiklerde ağrı olma ihtimali normale göre artmıştır.
Kemik kaybı: Yaşlandıkça kemik kütlesinde azalma olacağından ilerleyen yaşla birlikte D vitamini ihtiyacı artar. Artan ihtiyaç yeterince karşılanmadığında kemik kaybına yol açar.
Saç dökülmesi: Vitamin ve mineral eksiklerinde sık karşılaşılan bir sorundur.
Kas ağrısı:
Depresyon: D vitamini eksikliğinin depresyonla ilişkili olduğuna dair bazı çalışmalar olsa da henüz kesin bir ilişki gösterilememiştir.
Yorgunluk: Yorgun hissetmenin pek çok sebebi olabilir. Azalmış D vitamini düzeyinin yorgunluğa ve dolayısıyla da hayat kalitesi üzerinde negatif bir etkiye yol açtığı söylenebilir.
