30 Ağustos Zaferi’nin 100’üncü yılına bir gün kala, yani 29 Ağustos’ta öğrendik ki, Kurtuluş Savaşı’nda Sivrihisarlıların bağışlarıyla alınan uçağı temsil eden anıt uçak, içler acısı halde!
Hiçbirimiz farkında değildik, Ta ki İYİ Parti Sivrihisar İlçe Başkanı Recep Toptaş gündeme getirene kadar…
*
Dilerseniz önce, söz konusu anıt uçağın Eskişehir’e nasıl kazandırıldığını kısaca aktaralım.
Rahmetli Şener Yılmaz, 2005 yılında Sakarya gazetesinde bu konuyu gündeme getirdi. Bununla beraber rahmetli Ahmet Atuk ve o dönem Eskişehir Osmangazi Üniversitesi’nde (ESOGÜ) tarih lisans tamamlama dersleri alanYarbay Dr.Burhanettin Şenli araştırmaya koyuldular.
Söz konusu araştırmayla beraber şunları öğrendiler:
◼ Atatürk, şahsına ait olan özel not defterine kendi el yazısıyla, “Sivrihisar’dan tayyare bedeline verilmek üzere Osmanlı Bankası’na 4 bin lira çeki Eskişehir Mebusu Mehmet Efendi’dedir. (Fevzi Paşa’ya verilecektir.)” diye yazmış.
◼ Anılarını yayınlayan Sovyet Diplomat S. İ. Aralovise şunları kaleme almış: “27 Mart 1922 sabah özel bir vagonla Biçer İstasyonu’na hareket ettik. Biçer’den Sivrihisar’a otomobille gittik. Sivrihisar kasabasının, Milli Kurtuluş Savaşı’nda hizmetleri dokunmuştur. Halkın topladığı para ile bir uçak satın alınmış, cepheye gönderilmiştir. Kasabayı ziyaretimiz sırasında uçak, Kasaba’nın göklerinde uçmakta idi.”
◼ Tahsin Özalp 1960’ta yayınlanan ‘Sivrihisar Tarihi’ adlı kitabında şunları yazmış:“İlk tayyareyi Sivrihisar almış, orduya ihdas etmek şerefini kazanmıştır.”
*
Şener Yılmaz, Ahmet Atuk ve Burhanettin Şenli’nin araştırmalarıyla beraber dönemin Sivrihisar Belediye Başkanı Yaşar Yurttaş harekete geçti, “Sivrihisarlıların katkılarıyla alınan ve Kurtuluş Savaşı’nda kullanılan uçağın aynısı hazırlatılmalı ve Sivrihisar’ın uygun bir yerine konulmalı, ilçenin sembolü olmalı” dedi.
Bununla beraber Dönemim Sivrihisar Kaymakamı Ahmet Katırcı’nın kapısını çaldı. Katırcı, Yurttaş’ın düşüncesini uygun buldu ve ikili, uçağın nasıl yapılacağına ilişkin fikir almak üzere dönemin ESOGÜ Öğretim Üyesi merhum Prof. Dr. Nihat Yüzügüllü’ye gittiler.
Prof. Yüzügüllü, Yurttaş ve Katırcı’yı, dönemin Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Rektörü Prof. Dr. Ural Akbulut ile görüştürdü. Akbulut, anıt uçak düşüncesinden heyecan duyarak “bizim ekip kendi imkanlarıyla yapacak, para da istemiyoruz” dedi. Hemen ardından çalışmalar başladı ve ODTÜ, Sivrihisarlıların bağışlarıyla alınan ve Kurtuluş Savaşı’nda kullanılan uçağı yarı ebatlarda yaptı.
*
Anıt Uçak açılış töreninde İstiklal Marşı okunurken
ODTÜ’de yapılan uçak Sivrihisar’a getirildi. Ankara güzergahına ‘Sivrihisar Anıt Uçak’olarak yerleştirildi. Söz konusu alana yerleştirilmesinin nedeni, yoğun olan yoldan geçen herkes bu anıtı görsün ve Sivrihisarlıların Kurtuluş Savaşı’nda gösterdiği çabayı öğrensin; dahası, insanlar bu uçağı duysun, Sivrihisar’a gelsin ve bu vesileyle Sivrihisar’ıntanıtımı da yapılsın.
*
Anıt Uçak'ın açılış töreninde Şener Yılmaz, Ahmet Atuk ve Burhanettin Şenli'ye teşekkür plaketi verildi
O dönem açılışa katılanların bazılarını anımsatmak isterim. Dönemin Eskişehir Milletvekilleri Fahri Keskin ve Nedim Öztürk, ODTÜ Rektörü Prof. Dr. Ural Akbulut, dönemin Tepebaşı Belediye Başkanı Tacettin Sarıoğlu, Türk Hava Kurumu (THK) ve Eskişehir Valiliği’nden üst düzey yöneticiler.
*
Tören sonrası katılımcılar, Anıt Uçak önünde hatıra fotoğrafı çektirmişler
Sivrihisar Uçak Anıtı’nın nasıl hayata geçirildiğini aktardım. Görüldüğü üzer yoğun bir emek ve araştırma var ortada; dahası, aynı amaç etrafında farklı kesimlerin ortak hareketiyle edinilen bir kazanım olduğunu söyleyebilirim.
*
Ancak!
Bunca emek, kutlu tarih görmezden geliniyor.
Sivrihisarlılar -dişinden tırnağından artırarak demek bile yetersiz olur-, neyi var neyi yok Kurtuluş Mücadelesine vakfetmiş, bu uçağı bağışlamış ve Anadolu’da bu ilk olmuş.
Yurtseverler o uçağı araştırmış, emek harcamış, zaman harcamış ve Sivrihisar’a kazandırmış. Gelin görün ki o uçak çürümeye terk edilmiş. Uçağı çevreleyen yeşil alan ise bakımsızlıktan perişan olmuş.
*
Sivrihisar Anıt Uçak'ın içler acısı hali
‘SON HALİNİ GÖRÜNCE OTURUP AĞLADIM’
Bu noktada konuyu gündeme getiren Recep Toptaş’ı aradım. Toptaş, “uçağın son halini görünce oturdum ağladım. Bakımsızlığın yanı sıra orası bir de açık meyhane olmuş. Ecdadımız canını feda ediyor, bunun karşılığında gösterilen vefaya bir bakın. Nerelere ne paralar akıtılıyor, tarihimize ayırılacak para yok öyle mi?”
*
‘UÇAK BİR AN ÖNCE ONARILIP MERKEZE TAŞINMALI’
Sivrihisar Anıt Uçak’ın yapımında büyük emeği olan dönemin Belediye Başkanı Yaşar Yurttaş ile de görüştüm. Onun da aktardıkları var. Şöyle ki: “O dönem Turgut Özakman ile bir vesileyle karşılaşmıştık. Özakman, bu tayyarenin ‘Çift kanatlı, Fransız yapımı Bregue 14-2B marka uçak’ olduğunu söyledi bize. Çok uğraştık bir anıt uçak yapılması için ve başardık. Şimdiki hali bizleri derinden üzüyor. Yetkililer aynı zamanda tarihe sahip çıkmakla yükümlüdür. O uçak bir an önce onarılmalı ve Sivrihisar’da ya Açık Hava Müzesi’ne yerleştirilmeli ya da Sivrihisar ana girişine konulmalı. Çünkü şu an bulunduğu yol üstünde bariyerlerin yapılması nedeniyle giriş arka taraftan ve oldukça zor.”
*
Bu tablo karşısında pek çok şey söylenebilir ancak iyi niyetli yaklaşıp “gözlerden kaçmış, büyük bir hata yapılmış” demenin daha faydalı ve yapıcı olacağını düşünüyorum.
Ve sesleniyorum:
Önceki Dönem Kültür ve Turizm Bakanımız olması nedeniyle Eskişehir Milletvekilimiz Prof. Dr. Nabi Avcı, Eskişehir Valimiz Erol Ayyıldız, Sivrihisar Kaymakamımız Hüseyin Sayın, Sivrihisar Belediye Başkanımız Hamid Yüzügüllü ve Eskişehir İl Kültür ve Turizm Müdürümüz Şennur Azade, kamuoyunda rahatsızlık yaratan bu sorunu çözmelilerdir, tarihimize sahip çıkmalılardır.
Bakanımız Nabi Avcı ve Valimiz Erol Ayyıldız’ın öncülüğünde bu sorunun çözüleceğine inanıyorum…
NOT:Türk Hava Yolları (THY)2019’da filosuna kattığı bir uçağa ‘Sivrihisar’ adını vererek, Sivrihisarlıların Kurtuluş Savaşı’nda yaptığı büyük fedakarlığın hakkını teslim etmişti.Bununla beraber THY Basın Müşaviri Yahya Üstün, "Sene 1921, 'Sivrihisar Tayyaresi' kurtuluş savaşı mücadelesine destek olmak amacıyla Sivrihisar halkı tarafından orduya hediye edildi. Sene 2019 Sivrihisar uçağı Türk Hava Yolları filosunda şanlı bayrağımızı taşımaya devam edecek" açıklamasını yapmıştı.