Herkes kendi kapısının önünü süpürürse toplumsal eleştiri nitelikli çok yönlü mecazi bir söz. Eleştiri, kritik, tenkit gibi faydalı etkinlikleri gıybetten, öfkeden ayırt etmeli. Dillerden gıybet, yalan, iftira, kov gibi ruhsal hastalıklar sadır oldukça ahlaki kokuşma devam eder. “Herkes kendi kapısının önünü süpürsün!” Sözü, geniş kapsamlı söz… Öyle olmasaydı o günlerden bugünlere kulaktan kulağa intikal olur muydu? Atasözleri arasında yerini alır mıydı? Bu sözü hakkınca kavramak gerek.
Başa gelen istenmedik hayat tarzı herkesin kendi kapısının önünü yeterince süpüremediği içindir. Günümüz gençliğinin gidişatından şikâyet etmeyen yok gibi. Gençlikten şikâyet eden öncelikle tarihi aynada kendine baksın. Doğru dürüst yaşam sergilenmeli ki gençlik istenmedik mecralara kaymasın. Gençlik istenmedik yaşama kaymışsa suç büyüklerin yaşam zafiyetinde. Adil davranış, örnek olmaya yeter. Müslüman “El Emin” namıyla anılan senin Peygamberin değil mi? O, hiç kimseyi kayırmadan adaletince “Hacer’ül Esvet taşını” Kâbe duvarına koydurdu. Cümle âlemona, bu nedenle: “Sen, güvenilir insansın” dedi.
Hz. Ömer’i, tarih Ömer-ül Adil sıfatıyla hatırlatır. Adaletiyle ün yapan o, ortalıkta dolaşan aslanın kulağından tutup “İnsanlar arasında dolaşıp onları korkutma! İnsanları rahatsız edersen kulağını çekerim ha!” dediği aslan bir daha ortalıkta görünmedi. Aslan bile adil insanın sözünü dinledikten sonra insan niye dinlemesin. Söz doğru, iş dürüst olacak ki, adalet yerini bulsun. Aksi beyhude… Söz doğru, iş dürüst olmadıkça helal lokmadan söz edilebilir mi?
Nisa suresi ayet 135’de Allah: “Ey iman edenler! Kendiniz, anne, babanız veya en yakınlarınız zengin, fakir fark etmeksizin aleyhine bile olsa Allah için doğru şahitlik yapın. Nefsinizin arzusuna uymayın. Dilinizi eğip büker veya çekinirseniz Allah, bütün hâlinizi bilir.” buyuruyor. Bu millet gençliğini Ayşecikler, Mehmetçikler kültürüyle yetiştirdikçe Çanakkale geçilmez ilkesini hiçbir güç çiğneyemez. Kurtuluş savaşındaki “Ya istiklal ya ölüm!” idealinde yaşandıkça cennet vatanı düşman işgal edemez.
Gençliğe insani, dini ve milli değerlerde iyi örnek olunmadıkça arzulanan davranışlar yaşatılamaz. Ecnebiler, gençliğe daha dikkat çekici davranış sergiliyor ki, gençlik o tarafa akıp gidiyor. İlişkiler dürüst, sözler doğru, akli yetenekler düzdün sergilendiğinde gençliğin şirazesini hiçbir akım bozamaz. İnsani, dini ve milli değerlere gereken ilgi gösterilmedikçe kültürel yozlaşma kaçınılmaz olur. “Bakarsan bağ, bakmazsan dağ olur.” misali, istenmeyen tarzda nesil yetişir. Hakkaniyet, paylaşım, hoşgörü, sevgi ve merhamet gibi değerler göz ardı edildikçe çıkarcı, bencil, öz benliğine duyarsız nesiller yetişecektir.
Adalet ve merhametin umursanmadığı toplumlar hüsrandan kurtulamaz. Sevgi ile saygıyı yitirmiş halklar akıbetine yansın. Bir kaside de: “Bu günahkâr gidişin son demi bilmem ne olacak / Gelecek bir gün kâse-i ömrüm dolacak / Yevme la yenfe’u da her kişi rahın bulacak / Aman ey kanı kerem yok mu elimden tutacak.” geçen bu söz çok şey ifade etmiyor mu?
Ağzında yalan, gıybet, kov, küfür, iftira gibi kötü sözler eksik olmayan toplumlar gençliğinden nasıl iyi hâl bekleyebilir? Toprağa ne ekilirse o biçilir. Tarlaya ekilen buğdaysa buğday, pancarsa pancar olur. İnsanın yaşı, hali veya mali durumu ne olursa olsun insani davranışlar zenginleşmedikçe başkalarından iyi niyet beklemek ne denli doğrudur? Adama: “Ne verdinde ne istiyorsun” demezler mi? Hak ve adalet mefhumları kendi şirazesinde yaşanıp yaşatılmadıkça toplumsal değerler çökmeye mahkûmdur.
Eleştiri, kritik veya tenkit: Vaziyetin doğru anlaşılması için bir hâlin her yönüyle incelenip açıklanmasıdır. Gerçeği ortaya çıkarmak kastı ile yapılan yargılama, tartışma veya değerlendirmedir. Gıybet ise: kötülemek maksatlı çekiştirmedir. Fayda yerine zarar veren konuşmalardır. Gıybet insani, dini ve milli anlayışımıza yakışmayan konuşmalardır.
Ömrünüz uzun, kazancınız bereketli olsun! Hoşça kalın! Dostça kalın!
Yunus Emre Güllü / 05 Ağustos 2023 / Milli irade