Eskişehir’in hamamları ve termal suları ünlüdür.
Ancak termal sulardan yeteri kadar yararlanamadığımız da ortadadır.
Komşularımız Afyon olsun, Kütahya olsun bu konuda bizi bir hayli geçtiler.
Tesisleşme ve termal suları kullanma konusunda oldukça mesafe kat ettiler.
Eskişehir Ticaret Odası’nın 130. Kuruluş Yılı dolayısıyla yayınladığı kitapta Eskişehir’in hamamları da ele alınmış.
Hamamlarımızın tarihine şöyle bir bakalım.
***
Eski çağlardan beri sıcak sularıyla ünlü Eskişehir’de hamamlar Padişah II. Mahmut tarafından vakfedilmişti.
Bu hamamlar halka hayrat olarak terk edilmiş, kadınlara ücretsiz, erkeklere mahsus hamamın ise kiralayanlar tarafından bu hamamların tamir edilmesi karşılığında küçük bir ücretle işletilmesine izin verilmiş.
İnönü’nün batısında Beylikahır’ın (Beylikova) doğusuna kadar uzanan büyük bir fay çizgisi üzerinde sıcak ve soğuk su kaynakları dizilmiştir.
İnönü’nün doğusunda ikinci bir ılıca vardır. Bu kaplıcaların su sıcaklıklarının 25-55 derece arasında değişiklik gösterdiği belirtiliyor.
Kaynaklarda ayrıca, bıçak suların üstünde yığımsı bir madde bulunduğu ve halkın bunu toplayarak ilaç olarak kullandığı da anlatılıyor.
***
Şehir merkezinde şu anda Erkekler Hamamı olarak bilinen ve halen faaliyet gösteren Erler Kaplıcası ile ilgili bir de hikaye anlatılıyor.
Bizans İmparatorluğu döneminde yapıldığı tahmin edilen bu kaplıca için o dönemlere dayanan bir de efsane dillendiriliyor.
“Bizans kralının tek kızı bir cilt hastalığına yakalanır ve ne tedavi uygulandıysa bu rahatsızlığından kurtulamaz. En sonunda hekimbaşının tavsiyesi ile Eskişehir’deki bu kaplıcada bir-iki ay süren bir tadavi tatbik olunur ve sonra kız hastalığı atlatır. Kral, kızının isteği üzerine buraya çok görkemli bir kaplıca yaptırır. Bu kaplıcanı yapım masrafları kral kızının bir çift küpesinin teki ile karşılanır ve küpenin diğer teki de kaplıcanın ileride meydana gelecek masraflarına harcanmak için kaplıca direklerinden birinin altına gizlenir.”
***
Eskişehir merkezindeki hamam ve kaplıcaların yanı sıra ilçelerdeki kaplıcalar da çeşitli hastalıklara iyi gelmektedir.
Bunlardan Günyüzü Çardak, Kızılinler, Hasırca, Mihalgazi Gümele, Sakarıılıca, Mihalıççık Yarıkçı, Çifteler İhsaniye, Seyitgazi Alpagos ılıca ve kaplıcaları romatizma, kalp-damar ve dolaşım bozuklukları, sinir hastalıkları, deri ve kadın hastalıkları tedavilerinde iyi geliyor.
Merkez Aşağı ve Yukarı Ilıca, Sivrihisar Kaplıcası ağrılı hastalıklarda Alpu Uyuzhamam Kaplıcası ise suyu ve çamuruyla deri hastalıklarında etkili oluyor.
***
Örneğin, Eskişehir’de Evkafa ait Kıymet Hamamı’nın 4. Kolordu’ya kiralanması için bizzat Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal’in ve İcra Vekilleri Heyeti’nin 10 Ağustos 1933 tarihli toplantısında alınan bir kararın belgesi de kitapta mevcut.
Bu kitapta daha bir çok belge ve bilgi var, zaman zaman değinmeye çalışacağım.